Thực tế, đã có nhiều trường hợp trong khi giao kết hợp đồng các bên đã nhầm lẫn khi áp dụng mức phạt quy định tại Bộ Luật dân sự (BLDS) và Luật Thương mại (LTM). Vậy, làm sao để áp dụng cho đúng, tránh trường hợp điều khoản phạt vi phạm hợp đồng bị vô hiệu.

Điểm khác biệt khi áp dụng Điều khoản phạt vi phạm tại BLDS và LTM: là do chủ thể và chủ yếu là do mục đích ký kết hợp đồng giữa các bên. Khi các bên ký kết hợp đồng với mục đích tiêu dùng, sinh hoạt thì áp dụng Bộ luật dân sự. Khi hợp đồng giao kết mà có một trong hai bên chủ thể là thương nhân với mục đích kinh doanh sinh lợi thì áp dụng Luật Thương mại.

Cụ thể như sau:

1. CÁC KHÁI NIỆM LIÊN QUAN

- Phạt vi phạm hợp đồng: “Phạt vi phạm là việc bên bị vi phạm yêu cầu bên vi phạm trả một khoản tiền phạt do vi phạm hợp đồng nếu trong hợp đồng có thoả thuận, trừ các trường hợp miễn trách nhiệm quy định tại Điều 294 của Luật này”.(Điều 300 Luật Thương mại 2005).

- Vi phạm hợp đồng: “Vi phạm hợp đồng là việc một bên không thực hiện, thực hiện không đầy đủ hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ theo thoả thuận giữa các bên hoặc theo quy định của pháp luật”. (Khoản 12 Điều 3 Luật Thương mại 2005)

2. MỨC PHẠT VI PHẠM HỢP ĐỒNG

2.1 Mức phạt vi phạm theo Điều 418 của Bộ Luật dân sự 2015 (BLDS):

      "1. Phạt vi phạm là sự thỏa thuận giữa các bên trong hợp đồng, theo đó bên vi phạm nghĩa vụ phải nộp một khoản tiền cho bên bị vi phạm.

2. Mức phạt vi phạm do các bên thỏa thuận, trừ trường hợp luật liên quan có quy định khác.
3. Các bên có thể thỏa thuận về việc bên vi phạm nghĩa vụ chỉ phải chịu phạt vi phạm mà không phải bồi thường thiệt hại hoặc vừa phải chịu phạt vi phạm và vừa phải bồi thường thiệt hại.

        Trường hợp các bên có thỏa thuận về phạt vi phạm nhưng không thỏa thuận về việc vừa phải chịu phạt vi phạm và vừa phải bồi thường thiệt hại thì bên vi phạm            nghĩa vụ chỉ phải chịu phạt vi phạm”.

 Theo BLDS 2015 quy định thì mức phạt vi phạm hợp đồng là do các bên thỏa thuận mà không khống chế mức phạt tối đa.

2.2 Mức phạt vi phạm theo Điều 301 Luật Thương mại 2005 (LTM): quy định giới hạn mức phạt tối đa là không quá 8% giá trị phần nghĩa vụ hợp đồng bị vi phạm, trừ trường hợp phạt vi phạm, bồi thường thiệt hại trong trường hợp kết quả giám định sai nhưng không vượt quá mười lần thù lao dịch vụ giám định được quy định tại Điều 266 Luật Thương mại 2005 như sau:

1. Trường hợp thương nhân kinh doanh dịch vụ giám định cấp chứng thư giám định có kết quả sai do lỗi vô ý của mình thì phải trả tiền phạt cho khách hàng. Mức phạt do các bên thỏa thuận, nhưng không vượt quá mười lần thù lao dịch vụ giám định.
2. Trường hợp thương nhân kinh doanh dịch vụ giám định cấp chứng thư giám định có kết quả sai do lỗi cố ý của mình thì phải bồi thường thiệt hại phát sinh cho khách hàng trực tiếp yêu cầu giám định.
3. Khách hàng có nghĩa vụ chứng minh kết quả giám định sai và lỗi của thương nhân kinh doanh dịch vụ giám định.

Trong khi mức phạt vi phạm quy định ở Luật Thương mại là không quá 8% giá trị phần nghĩa vụ hợp đồng bị vi phạm.

Ls: Đỗ Ngọc Lan

CVPL: Đào Thị Ngọc Liên